tarafından Dedem Korkut’un Duaları
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Türk kültür tarihinin şaheserlerinden biri olan Dede Korkut Kitabı, söz konusu ettiği Oğuz toplumunda geçerli olan çeşitli gelenek ve göreneklerin, adet ve inanmaların yanı sıra çok sayıda halk edebiyatı ürününü de bünyesinde toplamıştır. Sözlü kültürün ortaya koyduğu ürünlerden en çok yer verileni ise dualardır.
Eserde “alkış” ve “dua” kelimelerinin aynı anda ve benzer anlamlarla yer aldığı görülür. Yine “dua, hayır dua” anlamında “yöm” kelimesi bulunmakta ve “yöm virmek” biçiminde kullanılmaktadır. “Ol zamanda beylerin alkışı alkış, kargışı kargış idi, duaları müstecab olur idi” cümlesinde görüldüğü gibi alkış ve dua kelimeleri ile “iyi dilek ve yakarış” karşılanmıştır.
Dede Korkut Kitabı, “Bismillahirrahmanirrahim ve bihi nesta’in” ifadesi ile başlar. Buradaki besmelede “Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla” anlamında bir sığınma ve yakarış vurgulanırken onu izleyen cümlede “ondan yardım dileriz” biçiminde bir istek söz konusudur.
Duaların bir kısmı eserin giriş kısmında yer alır. Bunlar Dede Korkut’un özdeyişleri ve çeşitli konulardaki görüşleri aktarılırken anlatıcı tarafından hana hitaben yapılan dualardır:
“Devletsiz şerrinden Allah saklasın hanım sizi
Üç otuz on yaşınız dolsun
Hak size kötülük getirmesin
Devletiniz devamlı olsun hanım hey!
Karşınızda çalıp söyleyen ozan olsun.
Azıp gelen kazayı Tanrı savsın hanım hey!
O övdüğüm yüce Tanrı dost olarak medet eriştirsin hanım hey!”
Hikâyelerin sonunda “Dedem Korkut gelüben boy boyladı soy soyladı.” biçiminde bir ifade yer alır. Kimileri birkaç hikâyenin sonunda tekrarlanan dualar şunlardır:
“Hakk’ın yandırdığı çırağın yana dursun
Oğul ile kardeşten ayırmasın
Dürtüşürken alaca mızrağın ufanmasın
Kanatlarının uçları kırılmasın
Vuruşunca kara çelik öz kılıcın çentilmesin
Koşar iken ak boz atın sendelemesin
Allah’ın verdiği ümidin kesilmesin
Taşkın akan güzel suyun kurumasın
Ak bürçekli ananın yeri cennet olsun
Ak sakallı babanın yeri cennet olsun
Âmin diyenler Tanrı’nın yüzünü görsün
Ak alnında beş kelime dua kıldık kabul olsun
Kadir Tanrı seni namerde muhtaç eylemesin
Gölgeli koca ağacın kesilmesin
Yerli kara dağların yıkılmasın
Ecel geldiğinde arı imandan ayırmasın
Derlesin toplasın günahınızı adı güzel Muhammet Mustafa yüzü suyuna bağışlasın “
Hikâye sonlarında yer alan bu dualarda hanın saltanatının, gücünün, devamı gibi dünya ile ilgili isteklerin yanı sıra günahlarının affedilmesi, son nefesine kadar imanını koruması gibi ahiretle ilgili dilekler ifade edilmiştir. Ayrıca duaların kabulü için de dua edildiği dikkat çekmektedir.
Hikâyedeki olay örgüsü içinde kahramanların yer yer dualara başvurdukları görülür. Metin içinde bunlar bazen dua edildiğinin bildirilmesi suretiyle verilir, bazen de dua cümleleri aynen aktarılır. Genel anlamıyla iyi dilek mesajı niteliğindeki “selam verme” eyleminden metin içinde birçok kez söz edilir. “Deli ozan geldi, baş indirdi, bağır bastı, selam verdi” cümlesinde olduğu gibi.
Dua hareketleri bazen kısaca “dua eyledi” sözleriyle anlatılırken bazen de Tanrı’ya sığınma, ismi azam duasını okuma, günahına tövbe etme biçiminde sunulur.
Muhtelif hikâyelerde yine kahramanlar, sıkıntılı zamanlarında abdest alır, namaz kılar ve Hz. Muhammet için dua ederler.
Düşmanla karşılaşıldığında ihmal edilmeyen davranışlardan biri olan “adı güzel Muhammed’e salavat getirme”, hikâye metinlerinde birçok kez söz konusu edilmiştir. Kahramanların dua esnasında yüzlerini göğe tuttukları, el kaldırdıkları ifade edilirken yüzü yere sürme, yeri öpme, alnını yere koyma davranışları ile birlikte anlatılmıştır.
Hikâye metinleri içinde kahramanların ağzından verilen dua cümleleri çeşitlilik arz eder. Bunlar normal zamanlarda ortaya konulduğu gibi sıkıntılı anlarda da başvurulan sözlerdir. Örneğin, önemli kahramanlıklar gösteren Pay Püre Bey’in oğluna isim verme töreninde Dede Korkut şiirsel bir ifadeyle şöyle dua eder:
“Ünümü anla sözümü dinle Pay Püre Bey
Allah Teâlâ sana bir oğul vermiş tutu versin
Ak sancak kaldırınca Müslümanlar arkası olsun
Karşı yatan kara karlı dağlardan aşar olsa
Allah Teâlâ senin oğluna aşıt versin
Kanlı kanlı sulardan geçer olsa geçit versin
Kalabalık kâfire girince
Allah Teâlâ senin oğluna fırsat versin
Sen oğlunu Bamsam diye okşarsın
Bunun adı boz aygırlı Bamsı Beyrek olsun
Adını ben verdim yaşını Allah versin.”
Dirse Han Oğlu Boğaç Han Boyu’nda da yine Dede Korkut, bir kahramanlık gösteren Dirse Han’ın oğluna Boğaç adını verdikten sonra “adını ben verdim, yaşını Allah versin” biçiminde dua eder.
Dede Korkut’un, insanların başına bela olan Tepegöz’ü öldürüp başını getiren Basat için söyledikleri de hikâyede şöyle ifade edilir:
“Dedem Korkut gelip neşeli havalar çaldı, gazi erenlerin başına ne geldiğini söyleyiverdi. Hem Basat’a dua verdi
Kara dağa seslendiğinde cevap versin
Kanlı kanlı sulardan geçit versin
dedi. Erlik ile kardeşinin kanını aldın, kudretli Oğuz beylerini yükten kurtardın, kadir Allah yüzünü ak etsin Basat dedi.”
Dede Korkut Kitabı’nda birtakım beddualara da yer verilmiştir. Ancak onların sayısı çok azdır ve sadece cana ve namusa kast edilmesi yahut vatana ve töreye ihanet edilmesi durumlarında bedduaya başvurulmuştur.
Türk Edebiyatı’nın şaheserlerinden biri olan Dede Korkut Kitabı’nda dua ve beddualarla ilgili bu tespitler, Türk milletinin felsefesi, yaşam biçimi ve dünya görüşünü ortaya koyan önemli ipuçlarını içermektedir. Başta şiir ve hikâye olmak üzere edebiyatın bütün alanlarında eser veren milletimizin “güzel söz söyleme” konusunda ne kadar titiz davrandığı anlaşılmaktadır. İyi dileklerle hayatı yaşanabilir hale getirerek barış, sevgi ve hoşgörüyü ilke edinen milletimiz, kötü dileği ve her türlü kötü sözü nefretle karşılamıştır. Türk dilinin en eski yadigârlarından biri olan Dede Korkut Kitabı, bu görüşü destekleyen belgelerden biridir.
Kaynak:Dilaver Düzgün(Erzurum Gazetesi)
[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Türk kültür tarihinin şaheserlerinden biri olan Dede Korkut Kitabı, söz konusu ettiği Oğuz toplumunda geçerli olan çeşitli gelenek ve göreneklerin, adet ve inanmaların yanı sıra çok sayıda halk edebiyatı ürününü de bünyesinde toplamıştır. Sözlü kültürün ortaya koyduğu ürünlerden en çok yer verileni ise dualardır.
Eserde “alkış” ve “dua” kelimelerinin aynı anda ve benzer anlamlarla yer aldığı görülür. Yine “dua, hayır dua” anlamında “yöm” kelimesi bulunmakta ve “yöm virmek” biçiminde kullanılmaktadır. “Ol zamanda beylerin alkışı alkış, kargışı kargış idi, duaları müstecab olur idi” cümlesinde görüldüğü gibi alkış ve dua kelimeleri ile “iyi dilek ve yakarış” karşılanmıştır.
Dede Korkut Kitabı, “Bismillahirrahmanirrahim ve bihi nesta’in” ifadesi ile başlar. Buradaki besmelede “Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla” anlamında bir sığınma ve yakarış vurgulanırken onu izleyen cümlede “ondan yardım dileriz” biçiminde bir istek söz konusudur.
Duaların bir kısmı eserin giriş kısmında yer alır. Bunlar Dede Korkut’un özdeyişleri ve çeşitli konulardaki görüşleri aktarılırken anlatıcı tarafından hana hitaben yapılan dualardır:
“Devletsiz şerrinden Allah saklasın hanım sizi
Üç otuz on yaşınız dolsun
Hak size kötülük getirmesin
Devletiniz devamlı olsun hanım hey!
Karşınızda çalıp söyleyen ozan olsun.
Azıp gelen kazayı Tanrı savsın hanım hey!
O övdüğüm yüce Tanrı dost olarak medet eriştirsin hanım hey!”
Hikâyelerin sonunda “Dedem Korkut gelüben boy boyladı soy soyladı.” biçiminde bir ifade yer alır. Kimileri birkaç hikâyenin sonunda tekrarlanan dualar şunlardır:
“Hakk’ın yandırdığı çırağın yana dursun
Oğul ile kardeşten ayırmasın
Dürtüşürken alaca mızrağın ufanmasın
Kanatlarının uçları kırılmasın
Vuruşunca kara çelik öz kılıcın çentilmesin
Koşar iken ak boz atın sendelemesin
Allah’ın verdiği ümidin kesilmesin
Taşkın akan güzel suyun kurumasın
Ak bürçekli ananın yeri cennet olsun
Ak sakallı babanın yeri cennet olsun
Âmin diyenler Tanrı’nın yüzünü görsün
Ak alnında beş kelime dua kıldık kabul olsun
Kadir Tanrı seni namerde muhtaç eylemesin
Gölgeli koca ağacın kesilmesin
Yerli kara dağların yıkılmasın
Ecel geldiğinde arı imandan ayırmasın
Derlesin toplasın günahınızı adı güzel Muhammet Mustafa yüzü suyuna bağışlasın “
Hikâye sonlarında yer alan bu dualarda hanın saltanatının, gücünün, devamı gibi dünya ile ilgili isteklerin yanı sıra günahlarının affedilmesi, son nefesine kadar imanını koruması gibi ahiretle ilgili dilekler ifade edilmiştir. Ayrıca duaların kabulü için de dua edildiği dikkat çekmektedir.
Hikâyedeki olay örgüsü içinde kahramanların yer yer dualara başvurdukları görülür. Metin içinde bunlar bazen dua edildiğinin bildirilmesi suretiyle verilir, bazen de dua cümleleri aynen aktarılır. Genel anlamıyla iyi dilek mesajı niteliğindeki “selam verme” eyleminden metin içinde birçok kez söz edilir. “Deli ozan geldi, baş indirdi, bağır bastı, selam verdi” cümlesinde olduğu gibi.
Dua hareketleri bazen kısaca “dua eyledi” sözleriyle anlatılırken bazen de Tanrı’ya sığınma, ismi azam duasını okuma, günahına tövbe etme biçiminde sunulur.
Muhtelif hikâyelerde yine kahramanlar, sıkıntılı zamanlarında abdest alır, namaz kılar ve Hz. Muhammet için dua ederler.
Düşmanla karşılaşıldığında ihmal edilmeyen davranışlardan biri olan “adı güzel Muhammed’e salavat getirme”, hikâye metinlerinde birçok kez söz konusu edilmiştir. Kahramanların dua esnasında yüzlerini göğe tuttukları, el kaldırdıkları ifade edilirken yüzü yere sürme, yeri öpme, alnını yere koyma davranışları ile birlikte anlatılmıştır.
Hikâye metinleri içinde kahramanların ağzından verilen dua cümleleri çeşitlilik arz eder. Bunlar normal zamanlarda ortaya konulduğu gibi sıkıntılı anlarda da başvurulan sözlerdir. Örneğin, önemli kahramanlıklar gösteren Pay Püre Bey’in oğluna isim verme töreninde Dede Korkut şiirsel bir ifadeyle şöyle dua eder:
“Ünümü anla sözümü dinle Pay Püre Bey
Allah Teâlâ sana bir oğul vermiş tutu versin
Ak sancak kaldırınca Müslümanlar arkası olsun
Karşı yatan kara karlı dağlardan aşar olsa
Allah Teâlâ senin oğluna aşıt versin
Kanlı kanlı sulardan geçer olsa geçit versin
Kalabalık kâfire girince
Allah Teâlâ senin oğluna fırsat versin
Sen oğlunu Bamsam diye okşarsın
Bunun adı boz aygırlı Bamsı Beyrek olsun
Adını ben verdim yaşını Allah versin.”
Dirse Han Oğlu Boğaç Han Boyu’nda da yine Dede Korkut, bir kahramanlık gösteren Dirse Han’ın oğluna Boğaç adını verdikten sonra “adını ben verdim, yaşını Allah versin” biçiminde dua eder.
Dede Korkut’un, insanların başına bela olan Tepegöz’ü öldürüp başını getiren Basat için söyledikleri de hikâyede şöyle ifade edilir:
“Dedem Korkut gelip neşeli havalar çaldı, gazi erenlerin başına ne geldiğini söyleyiverdi. Hem Basat’a dua verdi
Kara dağa seslendiğinde cevap versin
Kanlı kanlı sulardan geçit versin
dedi. Erlik ile kardeşinin kanını aldın, kudretli Oğuz beylerini yükten kurtardın, kadir Allah yüzünü ak etsin Basat dedi.”
Dede Korkut Kitabı’nda birtakım beddualara da yer verilmiştir. Ancak onların sayısı çok azdır ve sadece cana ve namusa kast edilmesi yahut vatana ve töreye ihanet edilmesi durumlarında bedduaya başvurulmuştur.
Türk Edebiyatı’nın şaheserlerinden biri olan Dede Korkut Kitabı’nda dua ve beddualarla ilgili bu tespitler, Türk milletinin felsefesi, yaşam biçimi ve dünya görüşünü ortaya koyan önemli ipuçlarını içermektedir. Başta şiir ve hikâye olmak üzere edebiyatın bütün alanlarında eser veren milletimizin “güzel söz söyleme” konusunda ne kadar titiz davrandığı anlaşılmaktadır. İyi dileklerle hayatı yaşanabilir hale getirerek barış, sevgi ve hoşgörüyü ilke edinen milletimiz, kötü dileği ve her türlü kötü sözü nefretle karşılamıştır. Türk dilinin en eski yadigârlarından biri olan Dede Korkut Kitabı, bu görüşü destekleyen belgelerden biridir.
Kaynak:Dilaver Düzgün(Erzurum Gazetesi)
» Selami Sahin - 33 Albüm...9 adet 45 lik-24 Albüm...
» Hayri Şahin 39 Full Albüm...
» Ferhat Göçer 23 Full albüm...
» Halimiz Ahvalimiz 8 Full album...
» Nesrin Sipahi - 18 albüm ve 45 likleri...
» Tas Plak Meyhaneleri - 12 Full Albüm...
» TAŞ PLAKLARDAN GAZELLER
» Tas Plaklar + Nostalji sesler 4 Bölüm...
» Taş Plak Nostalji Serisi 20 Albüm Tsm...
» Logo - 50
» Logo - 49
» Logo - 48
» Logo - 47
» Logo - 46
» Logo - 45
» Logo - 44
» Logo - 43
» Logo - 42
» Logo - 41